Droogte en de gevolgen daarvan staan centraal in de tweede fase van het Deltaprogramma Zoetwater. Deltares en het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat werken binnen het Deltaprogramma samen met de provincies en overige stakeholders aan het vergroten van de kennisbasis over droogte. Een breed onderwerp, dat zowel het hier en nu als de toekomst beslaat.

De in opdracht van het ministerie van IenW bij Deltares ontwikkelde kennis en modellen spelen een belangrijke rol. Analyses geven ons inzicht in de werking van ons watersysteem en de impact van droogte. Rijkswaterstaat als beheerder en het ministerie van IenW als beleidsmaker, gebruiken deze instrumenten en analyses om hun beheer- en beleidsstrategieën te evalueren en (verder) te ontwikkelen

We weten nu welke gebieden kwetsbaar zijn, hebben inzicht in de dynamiek per gebied en brengen de risico’s voor gebruikers in beeld. Zo speelt bij extreme droogte in het westen van het land verzilting een grote rol, terwijl het oosten meer te maken heeft met verdrogingsproblematiek als gevolg van te lage grondwaterstanden. Met allerlei gevolgen voor bijvoorbeeld de landbouwsector. Aan het einde van 2021 wordt er opnieuw een deltabeslissing genomen over oplossingsrichtingen en de te nemen maatregelen.

Zoutindringing wordt steeds meer een issue in het westen van het land, zeker in combinatie met een mogelijk versnelde zeespiegelstijging. Door extreem lage rivierafvoer tijdens droge periodes rukt de verzilting in rivieren en kanalen op. Dit zorgt voor problemen bij onder andere de landbouw, drinkwaterinnamepunten en natuur.

In het onderzoeksprogramma SALTISolutions brengen kennisinstellingen en ingenieursbureaus de effecten van zoutindringing via rivieren en kanalen zorgvuldig in kaart. Daarnaast wordt de zoutindringing gekwantificeerd en worden oplossingsrichtingen aangedragen. Deltares is samen met Rijkswaterstaat en de TU Delft een van de initiatiefnemers van dit zesjarige NWO Perspectiefprogramma. Samen met de andere partners in SALTISolutions werkt Deltares aan een visuele delta, waarin modellen, datastromen, potentiële maatregelen en input van stakeholders worden samengebracht. Vanuit Deltares wordt haar expertise en informatiesystemen aangeleverd. De opgebouwde kennis wordt ook op internationale schaal getest, waaronder in de Mississippi Delta.

Deltares is betrokken bij een driejarige studie naar de gevolgen van de grondwaterdaling in de hoge zandgronden in oostelijk en zuidelijk Nederland en de gevolgen daarvan voor de landbouw. Begin 2019 onderzochten en berekenden wij of de grondwaterstanden in 2019 met een meteorologisch nat jaar zelf weer zou kunnen herstellen naar normale, gemiddelde waterstanden. Hiervoor zijn satellietbeelden en meetgegevens gecombineerd met modelresultaten. Het antwoord is nee, zelfs niet als het een nat jaar zou worden. Dit hield in dat we ook rekening moesten gaan houden met mogelijk meerjarige impact van de droogte. Gemeenten en waterschappen anticipeerden actief op deze conclusie, bijvoorbeeld door water zoveel mogelijk vast te houden door stuwen in beken te sluiten; inmiddels is dit regulier beleid. Op deze wijze doen ze er alles aan om de risico’s van een nieuw droog jaar zoals 2018 te beperken.

In de afgelopen jaren zijn veel landen over de hele wereld zwaar getroffen door droogtes. Ze tastten niet alleen de voedselvoorziening en de drinkwater-voorzieningen aan. Ook het landbouwinkomen, de werkgelegenheid en de energieproductie hadden te leiden onder droogte. We weten dat het risico op droogte door de aanhoudende klimaatverandering alleen maar toeneemt. Dit gebeurt ook in delta’s. Het Ministerie van Infrastructuur en Waterstaat heeft Deltares daarom gevraagd om samen op te trekken bij het ondersteunen van de internationale initiatieven om het risico op droogte te verkleinen en de effecten van droogte te bestrijden.

Ook de Europese context wordt nauwlettend in de gaten gehouden, met name in de stroomgebieden van de Rijn en de Maas. In de Internationale Commissie voor de Hydrologie van de Rijn (CHR) werken Nederland, Duitsland, Luxemburg, Frankrijk, Zwitserland en Oostenrijk samen om de toenemende watervraag in de verschillende landen en de impact op de Rijnafvoer in beeld te krijgen.

We verdiepen ons ook in de impact van het Europese waterbeleid op Nederland. We leren van andere landen, zoals Spanje. Deze landen hebben al jaren te maken met extreme droge omstandigheden. Tegelijkertijd delen wij onze kennis ook met deze andere landen, bijvoorbeeld over het verdelen van water over de gebruikers tijdens droge periodes. Als 2018 en 2019 ons iets hebben geleerd, is het dat meer landen met droogteproblemen te maken hebben en de effecten van droogte over de landsgrenzen heen gaan. We verwachten dat er in de aankomende jaren meer aandacht komt voor Europese samenwerking op het gebied van kennisontwikkeling voor droogte.

Meer weten over de stand van zaken en het toekomstperspectief van droogte in Nederland?