Door de zeespiegelstijging worden dijken verhoogd en verbreed om aan de veiligheidseisen te blijven voldoen. Naast ‘harde’ maatregelen zoals het aanbrengen van damwanden en asfalt is er steeds meer onderzoek naar ‘zachte’ maatregelen. ‘Dan maak je gebruik van de natuurlijke eigenschappen van ecosystemen, zoals de kwelders. Alleen hebben we van deze natuurlijke processen nog niet zoveel praktijkkennis’, zegt Vera van Bergeijk kustexpert bij Deltares.

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt al dat de kwelders - buitendijkse stroken land die aan de zee grenzen - een bijdrage leveren aan de waterkerende functie van de dijk. Naast de hoogte van de kwelder kan de begroeiing de golfbelasting op de dijk verminderen. De golven die de dijken bereiken, worden door de hoge vegetatie naar verwachting minder krachtig. En nog een voordeel: de vegetatie kan het slib - fijne kleideeltjes - van de Waddenzee vasthouden, waardoor het land voor de dijk meegroeit met de zeespiegelstijging. En dat biedt nieuwe oplossingen voor het Hoogwaterbeschermings­programma: door deze begroeide gebieden slim te benutten, zouden dijkhoogte, -breedte en de dijkbekledingen beperkt kunnen worden.

In september vorig jaar zijn tientallen blokken grond van twee vierkante meter ten noordoosten van het Friese Paesens-Moddergat uit de grond gestoken en naar Delft verhuisd. ‘In de Deltagoot bootsen we een superstorm na’, vertelt Van Bergeijk. ‘We hebben een dijk van tien meter hoogte gebouwd en leggen daarvoor de blokken met kweldergras. We doen verschillende metingen. Met de golfhoogtemeters meten we de reductie van de golfhoogte boven de kwelder met vegetatie. Zo kunnen we het golfdempende effect van de kweldervegetatie meten. Ook kijken we naar het erosieproces van de kweldergrond. Wanneer wordt de kweldervegetatie afgebroken en spoelt de klei onder de vegetatie weg? En welk effect heeft de hoogte van de vegetatie op de dijkbelasting?’ Studenten, PhD’s en postdocs van de TU Delft, Universiteit Twente en het NIOZ assisteren bij de metingen en analyseren de verzamelde data.

De Deltagoot is hier uitermate geschikt voor omdat het op ware schaal onder extreme condities metingen kan verrichten. Van Bergeijk: ‘Als je een meting in het veld doet, gebeurt vaak alles tegelijkertijd, en dat is lastig te meten. En we hebben vrijwel nooit een voldoende zware storm die hoge golven geeft. In de Deltagoot kunnen we makkelijk de waterstand of golven in stapjes verhogen. We kunnen elke keer een parameter veranderen, waardoor we beter inzicht krijgen in het proces. Dat heb je nodig om formules te ontwikkelen die je kunt meenemen in de risicoberekeningen van dijken.’

De testen vinden in februari plaats. Elke dag zijn er meerdere proeven, gedurende drie weken. ‘We gaan ook metingen op de dijk zelf doen. De golven klappen op de dijk en we meten de krachten die deze golven veroorzaken op het dijktalud.’ In de Deltagoot zijn wel vaker blokken met gras of klei gebruikt; het unieke van deze metingen is dat er niet eerder blokken met kweldervegetatie zijn getest.

Soms krijgt een project een onverwachte wending. In november werden in de opgeslagen kwelderblokken in Delft woelmuizen ontdekt. Wat bleek? Toen de blokken in september zijn ‘gestoken’, verhuisden er per ongeluk een aantal woelmuizen mee. Enkele blokken waren niet meer bruikbaar omdat ze waren aangevreten. Deltares kon snel schakelen en regelde samen met het Wetterskip binnen een paar weken de vergunningen en graafmachines om nieuwe blokken te steken uit de kwelder voor de Waddenzeedijk. Ditmaal zonder woelmuizen.